Erkeklerde Kısırlığın Nedenleri

Erkek infertilitesine sebep olan nedenlerin ortaya konması ve intrasitoplazmik sperm enjeksiyonunun (ICSI) yardımla üreme tekniklerinde başarı ile uygulanması erkek infertilitesinde devrim yaratmıştır.
Klinik araştırma sırasında erkek sistematik bir şekilde incelenmelidir.  Değerlendirme; anamnez, fizik muayene ve ejakülatın laboratuarda incelenmesini kapsar. Dünya çapında yapılan ve 32 kliniği içeren çok merkezli bir çalışmada, infertil çiftlerinin % 30-40’ında sadece erkek faktörü infertilite nedeni olarak karşımıza çıkmaktadır.  İnfertil olarak tanımlanan erkeklerin % 12’si 4 yıl içinde gebelik oluşturabilmektedir.
Erkek infertilitesinde, ilk ve temel tetkik spermiogramdır.  Semen parametrelerinin değerlendirilmesinde ise normal değerler konusunda bir karışıklık bulunmaktadır.

Hormonal Nedenler: Beyin kısmındaki hipofiz bezinden salgılanan sperm üretim ve olgulaşmasını etkileyen FSH ve LH hormonundaki problemler

Testislere Ait Sebepler: Sperm yapım bozukluğuna bağlı sebepler (Nonobstrüktif) ve sperm atım bozukluğuna bağlı sebepler (obstrüktif)

Sperm Taşıyıcı Kanallara ve Organlara Ait Sebepler: Üretilen spermin bu yollardaki bir tıkanıklık sonucunda ejekulata (meni) ulaşamaması ile sonuçlanır.

Bu sistemin doğuştan tıkalı olduğu durumlarda eşler kistik fibroz geni açısından taranmalıdır.  Çünkü testislerden elde edilen sperm sonucu oluşan gebeliklerden oluşan çocuklar böyle bir risk taşırlar.  Diğer cerrahi yada tıbbi sebeplerden oluşan hastalıklar sebebe yönelik tedavi seçeneklerinden faydalanabilirler.

LABORATUAR İNCELEMELERİ 
Semen Analizi: Sperm örneği vermek için bir cinsel ilişki veya boşalmadan en az 3 gün, en fazla 5 gün sonra (cinsel perhiz) merkezimize başvurmanız istenir.  Daha önce başka merkezlerde yapılmış semen analizlerinize rağmen en az bir kez merkezimizde inceleme yapılması zorunludur.  Meni verme işleminde sabun v.b. kayganlaştırıcı maddeler kullanılmamalıdır.  Penis ve parmaklar verilen kabın iç yüzüne dokundurulmamalıdır.  Verilen örneğin tamamının kabın içine girmesi gerekmektedir.  Laboratuar ortamında örnek veremeyen hastaların doktorlarına yada Laboratuar görevlisine durumu bildirmeleri gerekir.  Laboratuar dışında örnek verecek şahısların örneği 20 dk. içinde vücut ısısında ( örneğin koltuk altı) ve güneş görmeden laboratuara ulaştırması gerekir.

Azospermi

Azospermi, hiç sperm üretilememesi veya semen sıvısında hiç sperm bulunmaması durumudur. Bu durum hormonal dengesizlikler veya fiziksel tıkanıklıklar nedeni ile görülebilir. Hormonları düzenlemek için medikal tedavi gerekebilir veya tıkanıklığın cerahi olarak düzeltilmesi gerekebilir.

Azosperminin iki ana gruba ayrılabilir. Tıkanma nedeniyle meydana gelen azospermi ve tıkanma olmaksızın gelişen azospermi.

Tıkanma nedenli azospermi

Tüm azospermi vakalarının %40’ı tıkanma nedenli azospermi kategorisine girer. Spermin vücudu terk edebilmesi için testislerden üretraya ulaşması gerekir. Sperm hücreleri semen ile karışıp vücudu terk etmeden önce üreme sisteminin birçok bezinden ve kanallarından geçer. Bazı durumlarda spermin geçtiği bölgelerde tıkanıklıklar oluşabilir ve sperm bu durumda semen sıvısına ulaşamaz. Bu sperm taşınma problemleri şu durumlar nedeniyle meydana gelebilir:

• Doğumsal vas deferens yokluğu: Vas deferens spermleri üretraya taşıyan ince bir tüptür. Bazı erkeklerde vas deferens doğuştan olmayabilir.
• Torsiyon: Torsiyon diğerlerine göre daha sık görülen bir durumdur. Testislerin etrafındaki destek dokunun bozukluğundan kaynaklanır. Testisler bağ doku tarafından iyi desteklenmediğinde skrotum içinde dönebilir ve bu da testislere gelen kan akımının durmasına neden olabilir. Sonuçta testislerde hasar oluşur. Eğer acil ameliyat ile testisler tekrar eski haline döndürülmez ise kalıcı infertiliteye neden olabilir.
• Vazektomi: Vazektomi vas deferens bağlanarak yapılan cerrahi bir müdahaledir. Spermlerin semen sıvısına karışmasını engelleyerek etkin bir doğum kontrolü sağlar.
• Retrograd ejakülasyon: Retrograd ejakülasyon (geriye doğru boşalma) semenin üretraya değil de mesaneye boşaltılması anlamına gelir. Bu durum boşalma sırasında mesane sfinkterinin tam olarak kapanmaması nedeniyle olur. Bu bozuklukta boşalma sonucu çıkan semen miktarı azdır ve boşalma sonrası idrar rengi bulanık olabilir. İnfertilite sorunundan muzdarip erkeklerin %1,5’inde sorumlu retrograd ejakülasyondur. Bu sorun genellikle mesane sfinker kasının kasılmasına yardımcı olacak ilaçlar ile düzeltilebilir veya ilaçlar işe yaramazsa cerahi olarak mesane boynu düzeltilebilir.
• Enfeksiyon: Enfeksiyonlar epididimis vea vas deferenste tıkanıklık meydana getirebilir. Bu da spermlerin semen sıvısına karışmasına engel olabilir.

Tıkanıklığa bağlı olmayan azospermi

Tıkanıklığa bağlı olmayan azospermi spermin testislerde üretilmesindeki bir problemden kaynaklanır. Bu durum çoğunlukla hormonal dengesizliklerin bir sonucudur. Bazı zamanlar vücut sperm yapımından sorumlu hormonları gerektiğinden daha az üretebilir ve azospermi meydana gelebilir.

Tıkanıklığa bağlı olmayan azosperminin sık görülen sebeplerini söyle sıralayabiliriz:

• Kriptorşidizm: Kriptorşidizm veya inmemiş testis, testislerin kadın içinden skrotum içerisine tam olarak inmemesi durumuna denir. Bu sorun genellikle çocuklukta düzeltilir. Ancak eğer düzeltilmediyse testislerin sperm üretebilmesi mümkün olmayacaktır.
• Klinefelter Sendromu: Bu genetik hastalığa sahip kişilerin vücudundaki her hücrede fazladan bir X kromozomu bulunur. Yani Klinefelter Sendromlu erkeklerin hücrelerinde bir Y kromozomu ve 2 X kromozomu vardır. Bu sendromun fiziksel belirtileri küçük testisler ve meme dokusunda büyüme olabilir. Bu hastalığı doğrulamak için kromozom analizi yapılır. hCG hormonu kullanılarak erken evrelerde tedavi edildiğinde hastanın vücudu sperm üretmeyi başarabilir. Klinefelter Sendromunda tüm testis dokuları atrofiye uğrar ve giderek işlevini yitirir. Testis dokuları bir kere işlevini yitirdikten sonra artık sperm üretmesi mümkün değildir.
• Orşit: Orşit, testislerin bir veya ikisinin inflamasyonu ve şişmesidir. Bu durum genellikle bakteriyel veya viral bir enfeksiyondan kaynaklanır. Hastalığın evresine ve sebebine bağlı değişik tedaviler uygulanabilir. Viral enfeksiyonlar antiinflamatuar ilaçlarla tedavi edilirken, bakteriyel enfeksiyonlarda antibiyotikler kullanılır.
• Vasküler travma: Testislere veya testislerin damarlarına alınan darbeler ve travmalar sperm üretimini etkileyebilir.
• Varikosel: İç spermatik toplar damarların genişlemesi ile seyreden hastalığa varikosel denir. İç spermatik toplar damarlar testislerdeki kirli kanı kalbe geri götürürler. Bu damarların genişlemesi testislerde kan birikmesine neden olur bu da sperm üretimini olumsuz etkiler. Varikosel aynı zamanda skrotal sıcaklığı arttırabilir bu da sperm kalitesine azalmaya neden olur. Hekimler varikoseli genellikle fizik muayene ile tanırlar. Varikosel için en başarılı tedavi cerrahi olarak düzeltilmesidir ancak başka seçenekler de mevcuttur.
• Pelvik bölgelere kanser veya başka bir sebeple radyoterapi almak da tıkanıklığa bağlı olmayan azospermiye neden olabilir.

Tıkanıklığa bağlı olmayan azospermi olgularının yarısından fazlasında tanımlanabilen bir neden yoktur.

Oligospermi

Oligospermi semendeki sperm sayısının normalden az olduğu durum için kullanılan bir terimdir, daha kesin olmak gerekirse ejakülatın her mililitresinde 20 milyondan daha az sperm olması durumudur. Geri dönüşlü veya geri dönüşsüz birçok sebep oligospermiye neden olabilir. Oligosperminin en sık nedeni testislerin geçirdiği bir travma, vazektomi veya cinsel yolla bulaşan hastalıklar sonucu normal sperm akışını engelleyecek bir durum oluşmasıdır.

Oligosermi aynı zamanda sperm üretiminde hormonal nedenlere bağlı azalmalardan, varikoselden, testis hastalıklarından veya obeziteden de kaynaklanabilir. Diğer oligospermi sebepleri ise sigara, stres, alkol ve madde kullanımı, bazı ilaçlar, toksin maruziyeti, kötü beslenme veya aşırı zayıflık olarak sıralanabilir. Bel soğukluğu (gonore) ve klamidya enfeksiyonları gibi cinsel yolla bulaşan hastalıklar da oligospermiye neden olabilir.

Teratozoospermi

Teratozoospermi, sperm hücrelerinin yapısında anormallikler olmasına denir ve erkeklerde kısırlığa sebep olan faktörlerden biridir. Teratozoospermi sperm hareket kabiliyetini azaltır ve spermlerin yumurta membranını geçerek yumurtayı döllemesini engeller.

Nekrospermi

Nekrospermide semen sıvısında bulunan spermler ölü veya hareketsizdir. Bakteriyel enfeksiyonlar nekrospermiye neden olabilirler. Anti inflamatuar ilaçlar ve idrar söktürücüler prostatit, seminal vezikülit, orşit veya epididimit nedeniyle gelişen nekrospermiyi tedavi edebilir.

Astenozoopremi

Astenozoospermi sperm hareketliliğinde azalma anlamına gelir. Ejakülattaki yüzen veya hareketli sperm sayısı çok düşük sayıda olduğunda veya sperm hareketliliği bozulduğunda spermlerin yumurtaya ulaşması ve döllenmenin gerçekleşmesi zorlaşır.