Yumurtlama (ovülasyon) bozuklukları
Döllenme ve gebelik, yumurtlama olmaksızın oluşamaz. Yumurtlama ise yumurtalıklardaki foliküllerden yumurta bırakılması olayıdır. Yumurtlama bozuklukları düzensiz yumurtlama veya yumurtlamanın hiç gerçekleşmemesi şeklinde gelişebilir.
Adet kanamasının hiç olmaması (amenore) veya adet kanamasının sıklığının azalması genellikle yumurtlama problemlerinin göstergesidir. Ancak, normal adet gören kadınlarda da yumurtlama problemleri olabilir.
Fallop tüplerinde hasar
Fallop tüplerindeki hasarlar kadın infertilitesinin en sık sebeplerinden biridir (%30-40). Fallop tüpleri, spermlerin yumurtaya ulaşıp yumurtayı döllemesi ve döllenen yumurtanın rahime yerleşmesi için açık olmalıdır.
Endometriosis, enfeksiyon veya cerrahiye bağlı yapışıklıklar gibi değişik faktörler tüplere bağlı infertiliteye neden olabilir. Dış gebelik de follop tüplerinde hasar bırakabilir.
Endometriosis
Endometriosis rahimin iç duvarındaki endometrium dokusunun rahim dışında bir yerde bulunmasına denir. Endometrium dokusunun bıraktığı hasarlar fallop tüplerini tıkayabilir veya yumurtlama döngüsünü bozabilir. Endometriosis ağrılı olabilir ve verdiği zararlar infertiliteye yol açabilir. İstatistikler endometriosisli kadınların yaklaşık %70’inin infertiliteden muzdarip olduğunu gösteriyor.
Endometriosisin en sık görülen belirtileri:
Endometirosis genellikle kronik kasık ağrısı, adet kanaması sırasında ağrı, cinsel ilişki sırasında ağrı, mesane ve bağırsaklar ile ilişkili ağrılara neden olabilir.
Endometirosis tanısı:
Laparoskopi ve biyopsi ile endometrium tanısı konabilir.
Endometriosis tedavisi:
Endometriosis tedavisi hastalığın evresine, kişisel ve biyolojik faktörlere göre değişebilir. Örneğin çocuk isteği, nodül ve kist varlığı endometriosis tedavisini belirlemede rol oynar. Genellikle hormon tedavisi ile birlikte cerrahi tedavi uygulama yolu seçilir. Endometriosisin tedavisi gebelik şansını arttırır.
Rahim ağzı ve rahime bağlı faktörler
Rahim ağzı enfeksiyonları, anatomik bozukluklar ve servikal mukus kalitesi gibi rahim ağzı anomalileri de infertiltieye neden olabilir. Servikal mukus spermin kadın üreme sistemine geçişini sağlaması bakımından döllenmede çok önemli bir rol oynar. Mukus kalitesi ve miktarı adet döngüsü boyunca östrojen ve progesteron hormonlarının düzeyine göre değişiklik gösterir.
Ayrıca rahim duvarındaki derin hasarlar ve iyi huylu tümörler de infertiliteye neden olabilir.
Bağışıklık sistemi ile ilgili faktörler
Vücudun bağışıklık sistemi de infertilitede önemli rol oynar ancak bu sorunlara günümüzde tanı koymak zordur, hatta tedavisi daha zordur. Örneğin, kadının servikal mukusunda spermlere zarar veren anti-sperm antikorlar olabilir veyahut erkek partner kendi spermine karşı antikorlar bile geliştirebilir.
Polikistik over sendromu
Polikistik over sendromu (PCOS), diğer ismiyle Stein-Levanthal sendromu, kadınların yüzde altısı ila onunu etkileyen bir sendromdur.
PCOS hastalığında yumurtalıklardan salgılanan erkeklik hormonları (androjenler) aşırı şekilde artar, bu da normal yumurta gelişimini bozar. Yumurtalar yumurtlama ile serbest bırakılacağına, yumurtalıklarda kalarak sıvı dolu kesecikler olan kistleri oluştururlar. Yumurtalıklarda oluşan bu kistler gittikçe büyüyebilir.
PCOS belirtileri
PCOS’un en sık görülen belirtileri şunlardır:
PCOS’un sebepleri
Bilim henüz PCOS’a sebep olan etkeni tam olarak tanımlayamadı. Ancak bazı bilim adamları kan şeker düzeyini düzenleyen bir hormon olan insülin hormonunun seviyelerindeki değişimin PCOS oluşumunda rol oynadığını düşünüyor. Eğer insülin aşırı üretilirse, androjenler de aşırı düzeyde üretiliyor.
PCOS aynı zamanda aile hikayesi ile de ilişkili olabilir. Şu anda PCOs için kesin bir tedavi olmasa da hormonal dengeyi kurmaya yardım edecek, kilo alma ve sivilce gibi belirtileri düzeltecek bazı tedaviler mevcut.
Erken menopoz
Erken menopoz 40 yaşından önce folikül yetmezliğine bağlı olarak adet döngülerinin kesilmesine denir. Erken menopoza radyasyon maruziyeti, kemoterapi ilaçları, bağışıklık sistemi hastalıkları, aşırı alkol veya sigara kullanımı gibi etkenler yol açabilir. Genetik ile ilgili bozukluklar da erken menopoza neden olabilir.
Rahim myomları
Rahim myomları fallop tüplerinin girişini kapatarak veya döllenen yumurtanın rahim duvarına yerleşmesine engel olarak infertiliteye sebep olabilen, iyi huylu tümörlerdir.
Tiroid sorunları
Tiroid bezi ile ilgili sorunlar adet döngüsünü bozabilir ki bu da infertiliteye sebep olabilir.
Kanser tedavileri
Hem kemoterapi hem de radyoteapi kadın doğurganlığını dramatik olarak etkiler.
Hiperprolaktinemi
Hiperprolaktinemi, hipofiz bezinin prolaktin hormonunu aşırı olarak üretmesi nedeniyle ortaya çıkan hormonal bir sorundur. Prolaktin hormonu süt üretimini uyarır. Normal koşullarda gebe olmayan kadınların kanında çok küçük miktarda prolaktin hormonu dolaşır. Gebelik sırasında ve doğumdan sonra ise prolaktin üretimi artar.
Prolaktin hormonunun aşırı salgılanması yumurtlamanın düzensizleşmesine hatta tamamen durmasına yol açabilir ve bu şekilde infertiliteye neden olabilir. Bu sorundan muzdarip kadınların adet döngüleri genelde düzensizdir ve gebe olmadıkları halde süt üretirler.
Hipofiz bezinin iyi huylu tümörleri hiperprolaktineminin en sık sebeplerinden biridir. Tiroid bezinin az çalışması (hipotiroidizm) ve bazı ilaçlar da prolaktin hormonunun aşırı üretilmesine neden olabilir.
Açıklanamayan infertilite
Bütün tıbbi incelemelere rağmen, bazı çiftlerde infertilite sebebi bulunamayabilir. Bu duruma açıklanamayan infertilite denir. 3 yıla kadar açıklanamayan infertilite görülmesi normal sayılır ancak 3 yılı geçen bir süre açıklanamayan infertilite görülmesi doğal yollarla çocuk sahibi olma şansını belirgin şekilde azaltır. Bu noktada, eğer çift çocuk istiyorsa, beklemeksizin yardımcı üreme tekniklerinden faydalanmalıdır.
